دين و منطق

--

چند روز پيش كامنت جديدي داشتم درباره‌ي يكي از مطالبي كه ماهها پيش در اين وبلاگ منتشر شده بود. دوستي نوشته بود:

«

منطقت و استنتاجت در حد گروه سنی الف هستش. اگه فقط يک بار منطق خونده باشی و با مغالطه آشنا باشی، خودت جواب خودتو می‌گيری.

"اگر نادان سکوت کند ، مردم دچار گمراهی نمی شوند"

يا سکوت کن و يا با مطالعه به سوادت اضافه کن.

»

فرض كنيد، تا بحال چيزي درباره‌ي اسلام يا مسيحيت يا خدا يا بوديسم يا هر نوع اعتقاد ديني ديگري نشنيده بوديد و ناگهان وارد سرزميني مي‌شديد كه مردم آن به چيزهايي مثل اينها اعتقاد داشتند:

- ما انسانها توسط موجودي به نام خدا، از خاك آفريده شده‌ايم.
- خداوند پيغمبري براي ما فرستاده كه از يك زن باكره به دنيا آمده.
- پيغمبر ديگري بوده كه وقتي عصاي خود را به زمين مي‌انداخته، عصا تبديل به مار مي‌شده!
- ما در انتظار امامي هستيم كه 1400 سال پيش غيب شده و روزي در جهان ظهور خواهد كرد.
- اگر به خداي ما اعتقاد نداشته باشي و براي رضايت او تلاش نكني، بعد از مرگت گرفتار عذاب ابدي مي‌شوي!

اين فهرست را تا بي نهايت مي توان ادامه داد.

تمنا مي‌كنم يك لحظه، بدون هيچ پيش‌زمينه‌ ذهني قبلي تأمل كنيد! نظر شما درباره‌ي چنين مردمي چه خواهد بود؟

اگر قرار باشد آنها را از نظر سطح درك و توانايي قوه‌ي استدلال گروه بندي كنيد، آيا آنها را در گروهي بالاتر از الف قرار مي‌دهيد؟ اگر قرار باشد آنها را دعوت به دوباره انديشيدن درباره‌ي اين باورهاي بي‌پايه نماييد، با چه زباني با آنها سخن مي‌گوييد؟

بله، مي پذيرم كه مطلب مورد اشاره، شايد بيشتر يك مغالطه باشد. اما يك مغالطه مي‌تواند گاهي وقتها تلنگري باشد براي دوباره انديشيدن و هدف نيز همين بوده است. به هر حال بعضي وقتها لازم است براي اينكه گروهي زبان شما را بفمهند، سعي كنيد كه در حد فهم آنها سخن بگوييد.

در مورد قسمت آخر كامنت مورد نظر كه بنده را دعوت به سكوت كرده است، سكوت مي‌كنم. فقط يك سؤال: چه طور مي‌توان هم با ايمان زندگي كرد، هم صحبت از دانايي، منطق، استدلال، خرد و ... به ميان آورد؟ چطور مي‌توان هم با ايمان زندگي كرد، هم صحبت از «سواد» نمود؟ چطور مي‌توان به گزاره‌هايي مثل گزاره‌هاي بالا اعتقاد داشت و ديگران را دعوت به منطق نمود؟ اين سؤالي است كه قوياً مشتاقم جواب آنرا بدانم!

قبلاً درباره‌ي علم و دين نوشته‌ام، يك بار هم در اينجا، درباره‌ي اخلاق ديني هم اينجا، اينجا و اينجا.